ورود / ثبت نام
Menu
طرحواره های ذهنی یک الگوی ثابت هستند که به راحتی رفتار انسان را به هر سمتی که می خواهند هدایت می کنند. به عنوان مثال اگر ما طرحواره شکست، طرحواره منفی گرایی، طرحواره رهاشدگی و … را به عنوان الگو در ذهن خودمان نداشتیم، به هیچ وجه موفق نمی شدیم تجربه هایی که در گذشته به دست آورده ایم را برای زندگی آینده به کار ببریم. حتی اگر گرفتار تله اطاعت باشیم به صورت ناخواسته تمام برنامه ریزی های زندگی خودمان را بر اساس رفتار های دیگران انجام می دهیم. با ما همراه باشید تا چند نمونه از طرح های ذهنی که بر زندگی ما تاثیر زیادی دارند و حتی برخی از آنها منجر به ایجاد اختلال روانی می شوند را بررسی کنیم.
طرحواره یک مفهوم ذهنی است که به فرد اطلاع می دهد که از تجربیات و موقعیت های مختلف چه انتظاری دارد. طرحواره ها بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط تجربیات زندگی ایجاد می شوند و سپس در حافظه ذخیره می شوند. مغز ما طرحواره ها را به‌عنوان یک راه میانبر ایجاد می‌کند و از آن استفاده می‌کند تا رویارویی آینده با موقعیت های مشابه را آسان تر کند.
طرحواره ها به ماکمک می کنند تا دانش خود را از جهان سازماندهی کنیم. این طرحواره های ذهنی علیرغم کمک به درک مقدار زیادی از اطلاعاتی که روزانه با آنها مواجه می شویم، می توانند تفکر ما را محدود کنند و منجر به ایجاد کلیشه ها شوند. در ادامه این مقاله با برخی از این طرحواره های آشنا می شوید.
معنا و مفهوم تله اطاعت را با ذکر یک مثال ساده توضیح می دهیم. تا حالا برای شما اتفاق افتاده که سر کلاس، استاد به همه مقداری نمره ارفاق می کند اما برای شما این ارفاق را قائل نمی شود؟ در این شرایط شما از ترس اینکه مورد خشم و غضب استاد قرار بگیرید، سکوت می کنید؛ اما بعداً به خاطر خشم زیادی که در وجودتان حس می کنید، راجع به استاد و رفتار های تبعیض آمیز او بدگویی و پرخاشگری می کنید. در این حالت شما گرفتار تله اطاعت هستید و به خاطر ترس از تنبیه و مجازات و هر اتفاق ناخوشایند دیگری، به خواسته های دیگران تن می دهید. در حالی که قلباً مایل به انجام آن نیستید.
بیشتر بخوانید: ۱۰ تا از بهترین کتاب های خودشناسی که کمک می کنن خودت رو بهتر بشناسی
طرحواره شکست، یکی از طرحواره های ذهنی است که باعث می شود همیشه احساس شکست خوردن داشته باشید و حتی از انجام کار های دیگر در آینده اجتناب می کنید؛ چرا که احساس می کنید همیشه نالایق و بی کفایت هستید و همیشه شکست خواهید خورد. در واقع اگر شما جزو آن دسته افرادی باشید که با طرحواره شکست زندگی می کنید، علیرغم موفقیت در مراحل زندگی، این موفقیت ها را باور نمی کنید و احساس می کنید در مقایسه با دیگران همیشه یک بازنده هستید.
طرحواره رهاشدگی اغلب از زمان کودکی در وجود انسان شکل می گیرد. وقتی بچه ها احساس می کنند که توسط افراد خانواده یا والدین رها شده اند، به طرحواره رهاشدگی دچار می شوند. این بچه ها به خاطر این طرحواره های ذهنی حتی در بزرگسالی نمی توانند با دیگران ارتباط درستی برقرار کنند؛ چرا که همیشه از رها شدن و ترک شدن می ترسند.
طرحواره رهاشدگی باعث می شود این افراد همیشه نسبت به دیگران احساس خشم داشته باشند. بعضی اوقات این افراد به شدت به نزدیکان خود مانند پدر و مادر وابستگی شدیدی پیدا می کنند و آن ها را مدام کنترل می کنند. حتی به دیگران حسادت می کنند و تمایلی ندارند که با دیگران ارتباط نزدیک و صمیمی برقرار کنند.
طرحواره بی اعتمادی از جمله، طرحواره های ذهنی است که ریشه در کودکی ما دارد. هر چه ما در دوران نوزادی و کودکی اطلاعات مورد نیاز برای شکل گیری طرحواره های خودمان را به صورت ناقص دریافت کنیم، در بزرگسالی دچار آن ها می شویم.
افرادی که طرحواره بی اعتمادی دارند، نمی توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند. چرا که همه به نظر آن ها غیر قابل اعتماد هستند و صداقت ندارند. فردی با طرحواره بی اعتمادی، احساس می کند همه می خواهند از او سوء استفاده کنند. به همین خاطر به صورت بسیار محدود با دیگران رابطه برقرار می کند و همیشه انتظار ضربه خوردن و قربانی شدن در این رابطه را دارد. البته برخی افراد با این طرحواره های ذهنی هم سعی می کنند قبل از ضربه خوردن و قربانی شدن، این آن ها باشند که از دیگران سوء استفاده می کنند و این هم یک نمونه دیگر از وجود طرحواره بی اعتمادی در وجود شخص است.
از متداول ترین طرحواره های ذهنی که به شدت بر روابط و زندگی آینده ما انسان ها تاثیر دارد، طرحواره منفی گرایی است. شاید شما هم با این مشکل مواجه باشید که نمی توانید به همه اتفاقات دید مثبتی داشته باشید و معمولاً نیمه خالی لیوان را می بینید. به همین خاطر و داشتن ترس از اتفاقات بد و ترسناک، دچار وسواس فکری می شوید. افرادی با طرحواره منفی گرایی، همیشه ناامید و ناراحت بوده و انتظار اتفاقات بد و ناگوار را در ذهن خود دارند. این افراد همیشه بلاتکلیف هستند، اعتماد به نفس ندارند، همیشه ترس دارند و از چیزی خوشحال نمی شوند. آن ها معمولاً ریسک نمی کنند و همیشه همه چیز را به صورت وسواسی کنترل می‌کنند.
طرحواره تله بزرگ منشی موجب قدرت طلبی در فرد می شود. فرد احساس می کند می تواند به هر دلیل امتیازات ویژه ای را از اطرافیان خود بگیرد و خود را نسبت به دیگران برتری می دهد. این افراد معمولا در کودکی به صورت افراطی آزاد هستند. البته برعکس این قضیه هم صادق است و افرادی که در تله بزرگ منشی می افتند، ممکن است برای انجام کوچک ترین کار هایشان به دیگران وابسته بوده باشند. به طور کلی این افراد کنترل گر، پر توقع، لوس و سلطه طلب هستند و می خواهند همه چیز مطابق میل آن ها انجام شود.
از میان طرحواره های ذهنی که بسیار در جوامع ما دیده می شوند، طرحواره تنبیه است. افرادی با طرحواره تنبیه به هیچ وجه اشتباه کردن چه از جانب خودشان، چه از جانب دیگران را نمی پذیرند و باور دارند باید برای هر انجام هر اشتباهی تنبیه صورت بگیرد؛ حتی اگر فرد شرایط خوبی نداشته باشد. این تصور باعث انجام رفتار های خشونت آمیز می شود. این گونه است که فرد هم به خودش و هم به اطرافیانش صدمه می زند.
این گونه افراد معمولا به ارزش های اخلاقی به شدت پایبند هستند و بهانه ای برای یک خطا نمی پذیرند. بر اساس مفهوم طرحواره تنبیه گمان می کنند فرد حتماً باید تنبیه شود تا دیگر این اشتباه را تکرار نکند. این افراد در مواقع تنبیه بسیار بی رحم می شوند و به صورت تحقیر آمیز با خطای دیگران برخورد می کنند.
کلام آخر
همانطور که مطالعه کردید در این مقاله سعی کردیم شما را با برخی از طرحواره های ذهنی آشنا سازیم. طرحواره های ذهنی به سازماندهی و تفسیر اطلاعات توسط انسان منجر می شوند. به بیان ساده تر، طرح های ذهنی به ما کمک می کنند تا با سرعت بیشتری اطلاعات موجود در محیط اطرافمان را تفسیر کنیم. هنگامی که بر اساس این الگو و چارچوب ثابت به اتفاقات پیرامون می نگریم، خود به خود اطلاعات اضافه را نادیده می گیریم و تنها روی مفاهیم و اطلاعاتی تمرکز می کنیم که آن ها را باور داریم. به این صورت است که تمامی اطلاعات جدیدی که در جهان به دست می آوریم را بر همین اساس دسته بندی می کنیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. برای دیدن مطالب بیشتر به سایت زن شاد مراجعه کنید.
منبع: تیم تحریریه زن شاد
4 پاسخ به “طرحواره های ذهنی چگونه ما را هدایت می کنن؟”
من نمیدونم چجوری افکار منفی و انرژی منفیمو از بین ببرم واقعا برام سخت بود با خوندن این مطلب فهمیدم چیکار باید انجام بدم مرسی ازتون. تقریبا امیدوار شدم
چه خوبه که روت تاثیر گذاشته عالیه.
من که خیلی بی اعتماد شده بودم نمیدونم چیکار کنم. و اینکه بعضی وقتام منفی بافی میکردم. کلافه شدم. مرسی که این مقاله رو گذاشتین خیلی کمکم کرد.😇🙏
خواهش میکنم عزیزم. خوشحالم که تونست کمکت کنه و روت تاثیر گذاشته 🥰